Fas’ta İlaç İzlenebilirliğine Doğru: Kuzey Afrika’nın Yükselen Rotası
Kuzey Afrika’da İzlenebilirlik Giderek Güçleniyor
Son yıllarda, Kuzey Afrika’da ilaç izlenebilirliği girişimleri önemli ölçüde ivme kazandı. Mısır, Cezayir ve Libya gibi ülkeler; ilaç tedarik zinciri boyunca şeffaflığı, güvenliği ve sürdürülebilirliği artırmayı amaçlayan serileştirme ve agregasyon düzenlemelerini uygulamaya koyma yönünde kritik adımlar attı.
VISIOTT | TPS olarak yaptığımız saha çalışmaları ve sektör paydaşlarıyla doğrudan etkileşimlerimiz sırasında, Fas’ın da bu bölgesel dönüşüm sürecine katılmaya hazırlandığını gözlemledik. Henüz resmi bir düzenleme yürürlüğe girmemiş olsa da, ülke komşu pazarlardaki gelişmeleri yakından takip ediyor ve yakın gelecekte kendi izlenebilirlik sistemini hayata geçirmesi bekleniyor. Bu bağlamda, Fas İzlenebilirlik Düzenlemeleri konusu giderek daha fazla önem kazanıyor.

Fas’taki Gözlemler ve Beklentiler
VISIOTT | TPS olarak Fas’a gerçekleştirdiğimiz son ziyarette, ilaç sektörü profesyonelleri ve sektör temsilcileriyle kapsamlı görüşmeler gerçekleştirdik. Bu görüşmeler doğrultusunda, izlenebilirlik düzenlemelerinin şu an taslak halinde olduğunu ve kısa vadede ilerleme kaydedileceğini anladık.
Her ne kadar bağlayıcı bir düzenleme henüz yürürlükte olmasa da, sektör genelinde Fas’ın önümüzdeki yıllarda kademeli bir izlenebilirlik zorunluluğu getireceği yönünde güçlü bir beklenti var. Bu sürecin 2025 veya 2026’da resmi olarak başlamasa bile, başarılı ve sürdürülebilir bir izlenebilirlik sisteminin hayata geçmesi için zamanında planlama ve hazırlık şarttır. Bu hazırlıklar; sistem entegrasyonu, operasyonel uyum ve insan kaynağının eğitimi gibi adımları içermelidir.
VISIOTT | TPS, Fas’taki ilaç üreticilerine ve ithalatçılarına; hem mevcut ihtiyaçlara hem de gelecekteki düzenlemelere uygun özel izlenebilirlik çözümleriyle destek sunmaya hazırdır. Bu doğrultuda, Fas İzlenebilirlik Düzenlemeleri alanında atılacak adımlar için stratejik ortaklık fırsatları doğmaktadır.

Neden Şimdiden Hazırlık Yapılmalı?
Tam işlevsel bir izlenebilirlik sistemi kurmak yalnızca donanım yatırımıyla sınırlı değildir. Aynı zamanda yazılım yetkinlikleri, entegrasyon süreçleri ve mevzuata uygunluk da gerektirir. Bu süreç aşağıdaki unsurları içerir:
- ERP ve WMS sistemleriyle entegrasyon
- Doğru kutu etiketleme ve güvenli veri yakalama
- İhraç pazarlarının izlenebilirlik gereksinimleriyle uyumluluk
Düzenlemenin zorunlu hale gelmesini beklemek, gecikmelere ve fırsatların kaçırılmasına neden olabilir. Erken hazırlık ise şu gibi somut avantajlar sağlar:
- Pilot programlara katılım imkanı
- Kamu ihalelerinde öncelik
- Test süreçleri ve personel eğitimi için yeterli zaman
- İhraç pazarlarında operasyonel hazır bulunurluk sayesinde güçlü konumlandırma
Fas İzlenebilirlik Düzenlemeleri hedeflerine ulaşması için bu hazırlık süreci büyük önem taşımaktadır.
İzlenebilirlik Sistemlerinin Operasyonel Avantajları
Uyum gerekliliklerinin ötesinde, izlenebilirlik sistemleri aşağıdaki temel operasyonel faydaları sunar:
- Ürün hareketinin hassas takibi ile envanter verimliliği artar
- Ürün geri çağırmaları hızlı ve etkili şekilde gerçekleştirilir
- Tedarik zinciri şeffaflığı, sahte ürünlere karşı güçlü bir savunma oluşturur
- Hasta güvenliği sağlanır ve marka itibarı güçlendirilir
Bu nedenlerle, Fas İzlenebilirlik Düzenlemeleri yalnızca yasal bir zorunluluk olarak değil, uzun vadeli operasyonel mükemmelliğe yapılan stratejik bir yatırım olarak değerlendirilmelidir.
Fas’ın Stratejik Konumu ve Genişleyen İlaç Üretim Kapasitesi
60 yılı aşkın ilaç üretim deneyimiyle Fas, Afrika kıtasında öne çıkan bir merkez haline gelmiştir. Üretim hacmi bakımından Afrika’da ikinci sırada yer alan ülke, birçok küresel ilaç şirketi için kıtaya açılan bir kapı konumundadır.
Stratejik coğrafi konumu, gelişmiş altyapısı, siyasi istikrarı ve yüksek vasıflı iş gücüyle yatırım için cazip bir üs olan Fas’ın ilaç sektörü aynı zamanda sıkı şekilde düzenlenmiştir. Ülkedeki ilaç ihtiyacının yaklaşık %65’i yerli üretimle karşılanmakta, bu da kalite standartlarının yüksek kalmasını sağlamaktadır.
Birçok çok uluslu şirket, üretim kapasitelerini genişletmek için Fas’ı tercih etmiştir. Örneğin, Hindistan merkezli Sun Pharma, Fas’taki tesisini Sahra Altı Afrika’ya hizmet veren bir üretim ve lojistik merkezi olarak konumlandırmaktadır. Benzer şekilde, Suudi üretici Spimaco da Berrechid sanayi bölgesine yatırım yaparak, Afrika’nın gelişmekte olan pazarlarına yönelik onlarca molekülü yerel olarak üretmektedir.
Bu gelişmeler, Fas İzlenebilirlik Düzenlemeleri altyapısının güçlendirilmesi gerektiğini bir kez daha ortaya koymaktadır. Tedarik zinciri bütünlüğünü ve hasta güvenliğini sağlamak adına izlenebilirlik sistemleri kritik bir rol üstlenecektir.
Komşu Ülkelerde Neler Oluyor?
Fas’ın komşu ülkeleri güçlü izlenebilirlik girişimlerine başlamış durumda:

Mısır,
2024’te pilot serileştirme programlarını başlattı; OTC ürünlerde tam agregasyonun 2026’ya kadar tamamlanması bekleniyor.

Cezayir,
2027’ye kadar tam serileştirme ve agregasyon içeren ulusal bir zorunluluğu devreye aldı.

Libya,
2024 başında GS1 DataMatrix kodlamasını zorunlu hale getirdi.

Tunus,
uzun süredir taslak halinde bulunan bir düzenlemeye sahip olup barkod altyapısı ve veri standartlarında gelişmeler kaydetmektedir.
Bu bölgesel hareketlilik, Fas İzlenebilirlik Düzenlemeleri konusunda da benzer bir dönüşümün çok yakında olacağı yönündeki beklentileri artırmaktadır.
Sonuç: Gereklilik Haline Gelmeden Hazır Olun
Fas henüz resmi bir izlenebilirlik düzenlemesi yürürlüğe koymamış olsa da, değişen mevzuat ortamı ve artan ilaç yatırımları bu alanda dönüşümün yaklaştığını göstermektedir.
VISIOTT | TPS olarak, Kuzey Afrika pazarındaki kapsamlı tecrübemiz ve özelleştirilebilir çözüm yelpazemizle, Fas’taki firmaların bugünden uyum sürecine başlamasına yardımcı olmaya hazırız.
Fas İzlenebilirlik Düzenlemeleri yolculuğunda erken başlamak, geleceğe hazır güçlü bir ilaç tedarik zinciri inşa etmenin ilk adımıdır.
VISIOTT | TPS’in Önerdiği Çözümler

ISS-100 | Kutu Karekodlama Makinası
Dakikada 400 kutuya kadar serileştirme yapabilen, termal inkjet teknolojisiyle çalışan yüksek hızlı ve yerden tasarruf sağlayan bir serileştirme ünitesi.
Temel Özellikler:
- Dakikada 400 kutuya kadar çıktı
- OCR/OCV metin doğrulama
- Dokunmatik ekranlı kullanıcı arayüzü
- Çevrimdışı çalışma özelliği
- GMP, GAMP 5 ve 21 CFR Part 11 uyumluluğu

SACP-100 | Yarı Otomatik Kolileme ve Agregasyon Makinesi
Agregasyon ve kutulama işlemlerini minimum operatör müdahalesiyle birleştiren kompakt ve verimli bir çözüm.
Temel Özellikler:
- Dakikada 300’den fazla kutuyu paketleme ve agregasyon
- Servo motorlu itme mekanizması
- Yüksek çözünürlüklü GigE kamera ile 400×400 mm izleme
- %99,5 DataMatrix okuma doğruluğu
- Küresel izlenebilirlik standartlarıyla tam uyum
SACP-100 hakkında daha fazla bilgi edinin