Bir ürünün üretim, paketleme, depolama, sevkiyat aşamalarının ve satış noktasına ulaşana dek geçirdiği tüm işlemlerin kayıt altına alınıp ürünün takip edilebilmesine izlenebilirlik denilmektedir. Daha detaylı bilgi için ilgili yazımızı okuyabilirsiniz.
Ürünlerin yaşam döngüleri boyunca takibini sağlayan izlenebilirlik sistemi, birçok endüstride kullanılmaktadır ancak yaygın olarak kullanıldığı endüstriler aşağıdaki gibidir:
- İlaç ve Tıbbi Cihaz Endüstrisi
- Gıda Endüstrisi
- Kozmetik Endüstrisi
- Bitki Koruma Ürünleri (Zirai İlaç) Endüstrisi
- Ticari Patlayıcı Endüstrisi
Üretilen her bir ürüne tekil bir seri numarası atanarak ürünün benzersiz hale getirilmesi işlemidir. Bir ürünü serileştirilmek için o ürüne benzersiz bir seri numarası atamak yeterli değildir. Atanan seri numarasının ürün ambalajına çeşitli yöntemlerle uygulanması ve o numaranın da dijital sistemlere tanımlanması gerekmektedir.
GS1 kuruluşunun amacı; dünya genelinde perakendeciler, üreticiler ve tedarikçiler tarafından kullanılan barkod standartlarını yönetmektir.
Barkodlar, 1D yani tek boyutlu barkodlar ve 2D yani iki boyutlu barkodlar olmak üzere iki ana gruba ayrılmaktadır. 1D barkodlara EAN, GS1 Databar, Kod 39, Kod 128, Kod 93 örnek olarak verilebilir. 2D barkodların en yaygın kullanımları ise QR kod, Datamatrix ve Aztek Kod’dur. 2D kodlar, 1D kodlara göre daha fazla veri kapasitesine sahiptir ve taklit edilmeleri çok zordur. Bununla birlikte 1D kodların aksine 2D kodlarda yıpranma ya da hasar olsa bile veriler okunabilir. Daha detaylı bilgi için blog yazımıza göz atabilirsiniz.
QR kod ve datamatrix, izlenebilirlik operasyonlarında en çok tercih edilen iki barkod çeşididir. Datamatrix kodlar, fiziksel olarak daha küçük yapıdalardır ve veri yoğunluğunu bu küçük alanları içinde barındırabilirler. Bu sayede datamatixler çok küçük parçalarda bile kullanılabilir. Ayrıca datamatrix, GS1 kuruluşu tarafından sağlık ürünleri için onaylanmış tek 2D koddur. QR kodlar, fiziksel olarak datamatrix kodlardan daha büyüklerdir ve daha fazla veri kapasiteleri bulunmaktadır.
Taşıma birimi ile içerisinde yer alan serileştirilmiş ürünlerin sanal şekilde birbirine bağlanması olarak tanımlanmaktadır. Serileştirilmiş X ilacı ile yer aldığı Y kolisinin arasında hiyerarşi kurulması işlemi, agregasyona verilebilecek en temel örneklerdendir. Sanal bağlantı kurmak için kullanılan en sık yöntem, parent-child ilişkisi ile bir veri oluşturmaktır. Agregasyon hakkında daha detaylı bilgi almak için blog yazımızı okuyabilirsiniz.
Agregasyon işlemi için tercih edilen tanımlama yöntemdir. Serileştirilmiş bir ürün child iken, içine yerleştiği koli parent statüsündedir. Koli içerisine giren bütün ürünlerin seri numaraları sisteme girer ve SSCC etiketi oluşturularak koli üzerine uygulanır. İşte bu işlem parent-child ilişkisine (hiyerarşisine) verilebilecek basit bir örnektir. Bundan sonraki aşamada koli child olurken palet ise parent olur.
Açılımı Serial Shipping Container Code olan SSCC, tedarik zincirinde ürünlerin taşınmasını ve depolanmasını kolaylaştıran koli, palet, çuval, torba vb. taşıma birimlerinin tanımlanmasını sağlayan kodlardır. SSCC etiketleri, taşıma birimi üzerinde GS1 – 128 barkodu ile uygulanır. İzlenebilirliği sağlanacak ürünün, tedarik zincirinde hangi taşıma birimi içerisinde yer aldığının, o taşıma biriminin hangi lokasyonda olduğunun tespitini sağlamak için kullanılırlar.
Bir ürünün, tüketiciye ulaştıktan sonra ya da tedarik zincirine dahil olduktan sonra bir sorununun tespit edilmesi sonucu piyasadan toplanması işlemine denilmektedir.
Geri çağırmaya sebep olacak durumlara örnekler:
- Ürün içeriğinde olmaması gereken bir maddenin yer alması ya da olması gereken bir maddenin normalden fazla yer alması
- Ambalaj içinden yabancı madde çıkması
- Ürün kullanımı sonucu sağlık problemlerinin ortaya çıkması.
Sağlıklı bir geri çağırma işlemi, izlenebilirlik teknolojilerinin uygulanmasıyla gerçekleşebilir.
2D kod (datamatrix) kullanılarak tekilleştirilen beşeri tıbbi ürünlerin, tedarik zincirinin her aşamasında takibini, geri çağırma, bloke etme işlemlerinin gerçekleşmesini sağlayan merkezi bir kayıt ve izleme sistemidir. Türkiye Cumhuriyeti tarafından faaliyete geçirilen İlaç Takip Sistemi, ilaç tedarik zincirinde uygulamaya geçen dünyadaki ilk izlenebilirlik sistemidir. Daha detaylı bilgi için İlaç Takip Sistemi Nedir? başlıklı blog yazımızı okuyabilirsiniz.
2D kod uygulanarak tekilleşen bitki koruma ürünlerinin üretim veya ithalat aşamasından itibaren geçtiği noktalardan alınan bildirimlerle izlenebilirliğini sağlamak için kurulan sisteme Bitki Koruma Ürünleri Takip Sistemi (BKÜTS) denilmektedir.
ÜTS, Türkiye Cumhuriyeti sınırlarında üretilen ya da ithal edilen kozmetik ürünlerin ve tıbbi cihazların üretim aşamasından itibaren son kullanıcıya ulaşana dek takibini sağlamak için geliştirilen dijital tabanlı bir izlenebilirlik sistemidir.
Açılımı; Benzersiz Cihaz Tanımlama (Unique Device Identification) olan UDI, tıbbi cihazları benzersiz kılmak için atanan alfanümerik karakterlerdir. UDI hakkında daha detaylı bilgi için ilgili blog yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
İzlenebilirlik sistemine dahil olan üreticiler, proseslerini birtakım standartlar dahilinde yönetmek durumundadır. Ambalaj güvenliği, uygunluğu, tüketiciyi bilgilendirici metinlerin işlenmesi standartlardan bazılarıdır. Bu standartların kontrolü yüksek teknolojili kamera ve uygun yazılımlar ile gerçekleşebilir. İşte bu işlemleri yapan teknolojilerin üst başlığı; görüntü işleme ya da görüntüleme teknolojileri olarak adlandırılır. Daha detaylı bilgi için sayfamıza göz atabilirsiniz.
Üretim proseslerinde en basit seviyeden en karmaşığa doğru birden fazla yazılım kullanılmaktadır. Günümüzde donanımların yazılımsız kontrol edilebilmesi imkansız hale gelmiştir. İzlenebilirlik operasyonlarında da serileştirme ve agregasyon işlemi gerçekleştiren donanımların kontrol ve haberleşmesini gerçekleştiren yazılım Line Manager (Level 2) yazılımıdır. Plant Manager (Level 3) yazılımı ise herhangi bir EPCIS sunucusu ya da Level 4 yazılımından aldığı bilgiler ile hatlara iş emri atayabilen ve serileştirme, agregasyon verilerini depolayabilen daha komplike bir yazılımdır. Birden fazla üretim, depolama gibi çeşitli tesisleri bulunan firmaların bu lokasyonları arasında koordineli bir çalışma sistemi sağlayan yazılım ise Enterprise Manager (Level 4) yazılımıdır. Level 4 yazılımının temel işlevi, izlenebilirlik süreçleri için tek kullanımlık seri numaraları üretip, bu numaraları yönetebilmektir. İzlenebilirlik yazılımları hakkında daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Gıdanın risklerden uzak tutulması, tüketilmesine kadar kontrolünün sağlanması ve korunması işlemleridir.
Üretiminden itibaren zarar görmeden, değişmeden, sağlıklı bir şekilde tüketiciye ulaşan ve tüketilen gıdaya güvenli gıda denilmektedir. Gıda tağşişi, gıda ürünün içeriğine yabancı veya ucuz madde/maddeler eklenmesi ve içerikteki faydalı bileşenlerin özelliklerinin bozulması işlemidir.
Marka imajı, tüketicilerin marka ile ilgili pozitif ya da negatif düşünceleriyle şekillenen bir kavramdır. Marka imajını etkileyen en önemli etken ürün kalitesidir. Bununla beraber doğru beyan, içerik sunumu, hizmet kalitesi ve reklamlar da diğer etkenler arasında gösterilebilir. Basit bir denklemle; müşteri memnuniyeti imajı olumlu etkilerken memnun olmayan müşteri kitlesi, marka imajına negatif etki yapacaktır.
Kripto para ile popülerliği artan blokzincir (blockchain) kavramı, dijital bir veri sistemine karşılık gelmektedir. Merkezi bir otoriteye ihtiyaç duyulmadan verilerin paylaşılarak dijital bir ağda saklandığı kayıt sistemine blokzincir adı verilmektedir. Bu veriler, paylaşılabilir olduğu gibi değiştirilmesi imkansızdır. Blockchain teknolojisi hakkında daha detaylı bilgi için ilgili blog yazımızı okuyabilirsiniz.
Sürdürülebilirlik, üretim ve ürün çeşitliliğinin devamlılığı sağlanırken canlı yaşamının da devamlılığının sağlanabilmesidir. Yani bugünümüzü yaşarken gelecek nesillerin ve dünyanın geleceğinin de korunabilmesidir.
Üretim operasyonlarında sürdürülebilirlik ise bir üretim tesisinde bulunan bütün parametrelerin iyi bir şekilde koordine edilmesi sonucu çıktıların/ürünlerin devamlı ve eksiksiz bir şekilde tedarik zincirine dahil olabilmesidir. Daha detaylı bilgi için ilgili yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
Üretim aşamasında tespit edilen standart dışı bir ürünün, hattan ayrılmasını sağlayan tenkolojiye reject (ret) mekanizması adı verilmektedir. Örneğin; gıda üretiminde checkweigher üzerinden geçen bir ürünün, tanımlanan ağırlık aralığı dışında kalması sonucu üretim bandından ayrılması reject mekanizması sayesinde gerçekleşir. Reject mekanizması, ürünün geçtiği istasyonun güvenilir yazılımı ile işlevsel hale gelmektedir.
Çözüm sağlayıcının belirtilen gereksinimlere göre ürettiği ürünü, kalite kontrolden sonra müşteriye sunma aşamasıdır. Sunum sonucunda gerekli protokoller imzalanır. FAT aşamasında sorun çıktığı takdirde düzeltme talepleri gelebilir, müşteri imzası ile şartlı serbestlik verilerek sorunlu aşamaların kontrolü, Saha Kabul Testi (SAT) sırasında gerçekleştirilir.
Geliştirilen çözümün, sistemin, başka bir deyişle makinenin, devreye alındığı yerde uygulanan testlerdir. Saha Kabul Testi sonuçları, test protokollerinde yer alır. Sonuçlar, müşteri ve komisyon tarafından imzalanır.