Sağlıklı yaşamın devamı için dikkat edilmesi gerekenlerin başında güvenli gıda tüketimi gelmektedir. Güvenli olmayan gıdalar yüzünden her sene 600 milyon insanın hastalandığını söyleyen Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 420 bin insanın da hayatını kaybettiğini belirtmiştir. Verilerin artışı ve son yıllarda yaşanan ciddi olaylar tüketicilerin güvenli gıda ile ilgili bilincinin artmasına sebep olmuştur. Durumun farkına varan devletler, yasal düzenlemelerle güvenli gıdaya ulaşımı ve gıdaların tedarik zinciri boyunca izlenebilir olması için çalışmalar yapmaktadır. Gıda tahribatındaki artış, sağlığı olumsuz etkilerken ciddi ekonomik kayıplara da neden olmaktadır. Firmalar da kayıplarını engelleyebilmek için teknolojik gelişmeler ışığında gıda takip sistemi üzerine çalışmalarını yoğunlaştırmıştır.
Tüketicilerin güvenli gıdaya ulaşmalarını sağlayacak en etkili yol, gıda takip sistemi teknolojilerini kullanmaktır. Gıda takip sistemi; tedarik zincirindeki süreç ve ürünlerin tanımlanması, kayıt altına alınması ve talep edildiği takdirde kaydedilen bilgilerin paylaşılması işlemlerini kapsar.
Ekonominin küreselleşmesi, ithalat ve ihracatın ticaret içinde artan ivmesi; ürünlerin her aşamada kontrollü bir şekilde takip edilmesini zorunlu hale getirmiştir. İnsan sağlığını risklerden olabildiğince uzak tutarak önemli bir yarar sağlayan izlenebilirliğin, üretim optimizasyonunda birçok faydası bulunmaktadır. Geriye ve ileriye doğru izleme sağlayabilen sistem sayesinde hem sorunun kaynağı bulunabilir hem de kriz yönetimi sağlıklı bir şekilde gerçekleşebilir. Gıda takip sistemi içine kaydedilen bilgilerin değiştirilemez olması taklitçiliği, sahteciliği ve marka kalitesinin sarsılmasını engeller. Ham maddeyi etkili kullanma, üretimde planlama, standart dışı ürünlerin belirlenebilmesi, lojistik faaliyetlerinin pratikleşmesi de kazanımlardan bazılarıdır.
Başta ABD ve AB olmak üzere kazanımların farkında olan Avustralya, Kanada, Türkiye ve daha birçok ülkede izlenebilirlik, yasalarla düzenleme altına alınmıştır. Kalitesinden ve marka imajından taviz vermek istemeyen işletmeler de gıda izlenebilirliği teknolojilerini etkili şekilde kullanmaktadır. İzlenebilirlik sistemleri “tam izlenebilirlik”, “bir adım geriye ve bir adım ileriye” şeklinde uygulanabilmektedir. Gıda izlenebilirliği teknolojileri, uluslararası pazar gereksinimlerinin göz önünde tutularak “ne, nerede, ne zaman, hangi amaçla” sorularıyla gelişim kaydeder. Bu soruların doğru cevaplanabilmesi için üretimin başlangıç aşamasında her bir ürüne kimlik atanması gerekir. Serileştirme süreci için uygulanabilecek en pratik yöntem ise GS1 uyumlu data matrix koddur. Aktarılabilen bilgilerin detaylı, işlemin ise az maliyetli oluşu data matrix kullanımının yaygın hale gelmesini sağlamıştır.
İzlenebilirlik için kullanılan serileştirme ve agregasyon sistemlerinin yanında gıda için ağırlık ölçen teknolojilerin kullanımı da oldukça önemlidir. Ürün ambalajı üzerinde yazan ağırlık bilgisi ve ürün ağırlığının tutarlı olmaması firma saygınlığını olumsuz etkileyecektir. Tutarsız ağırlığın yasal yaptırımlara sebep olması da işletmeler için bir diğer olumsuzluktur. Yüksek teknolojili otomatik kontrol terazileri, üretim hızının kesilmeden belirlenen değer aralıklarında ürünlerin ağırlık ölçümlerini gerçekleştirir. Bu sayede firma saygınlığı garanti altına alınır ve yasal uyumluluk gerçekleşmiş olur.
ABD, gıda güvenliğini sağlamak amacıyla 11 Eylül 2001’den sonra çalışmalarını hızlandırdı. Bu doğrultuda gıda güvenliğini Biyoterörizm Yasası dahilinde değerlendirmeye almıştır. Gıda takip sistemi üzerine dikkatle çalışan ABD, Amerikan İlaç ve Gıda Dairesi (FDA) kontrolünde Gıda Güvenliği Modernizasyon Yasası (FSMA)’nı çıkarmıştır.
Gıda güvenliğinde et ve süt ürünlerini önceliğe alan ABD, yasalar doğrultusunda tedarik zincirindeki sorumlulukların farkında olarak hareket etmektedir. FSMA; kuralları içeriğinde gıda takip sistemi uygulamalarına geniş yer vermiş, izlenebilirliği gerçekleşecek gıda listesini yayınlamıştır. Yapılan çalışma, tedarik zincirinde yer alan paydaşlar ve tüketiciler için kolaylık sağlamıştır.
Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri’nde gıda takip sistemi gerekliliğinin farkında olan sığır yetiştiricileri, blok zincir tabanlı bir izlenebilirlik sistemi geliştirdi. Çiftçiler, gıda takip sistemi teknolojilerini kullanarak etlerin güvenilir olmasını, kalitenin korunmasını ve değerin artmasını hedeflemektedir. Projeye katılan üreticiler, sığırların doğumundan, sofraya ulaşana kadarki sürecini kaydederek blok zincir altyapısına kaydeder. Bu sayede tüketiciler; canlının yetiştirilme alanı, veteriner geçmişi, kesim ortamı gibi birçok bilgiye şeffaf olarak ulaşabilir.
2002 senesinde Avrupa Birliği, Avrupa Gıda Yasası olarak kabul edilen yasayı yürürlüğe koyarak gıda güvenliği için önemli bir adım attı. Gıda ve yem zincirinin güvenilirliğine katkı sunmak, insan hayatı ve sağlığının yüksek düzeyde korunmasını sağlamak amacıyla Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) kuruldu. 2005 yılında ise gıda güvenliği yönetmelikleri devreye girmiş ve uygulamalara başlanmıştır.
Avrupa Birliği Genel Gıda Kanunu Yönetmeliğinde, gıda izlenebilirliği; üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında gıda, yem ve içeriklerin izlenmesi ve takip edilmesi olarak tanımlamaktadır. Avrupa Birliği, Gıda Yasası Genel Gereklilikleri içeriğinde gıda güvenliğine dair detaylar yer almaktadır. AB bu sayede gıda takip sistemi uygulamaları hakkında tanımdan, yararlılıklara kadar detaylı bilgiler verir. Bununla beraber gıda güvenliği riskinin tüketicilere ulaşmadan engellenmesini sağlayan Gıda ve Yem için Hızlı Uyarı Sistemi (RASFF), uzun zamandır verimli bir şekilde kullanılmaktadır. Tedarik zincirinde bulunan paydaşların sorumlulukları hakkında bilgilendirme yapan ve güncel paylaşımda bulunan AB, gıda takip sistemi çalışmalarına ara vermeden devam ediyor.
Rusya Federasyonu, 2017 yılının Aralık ayında çok çeşitli ürün gruplarının izlenebilirliği için resmi süreci başlattı. Kurulan merkezi sistem sayesinde izlenebilirlik işlemlerinin gerçekleşmesi sağlanmaktadır. Rusya’nın kullanmış olduğu Ulusal Takip ve Dijital İzleme Sistemi (Chestny Znak)’nin temel amacı satın alınan ürünlerin orijinalliğini ve kalitesini garanti altına almaktır.
İzlenebilirlik gereksinimleri ve uygulama tarihleri ürün gruplarına göre değişiklik gösteriyor. İzlenebilirlik kapsamındaki bütün ürün grupları için serileştirme, agregasyon, birim ve parti seviyesinde izlenebilirlik, kripto kod uygulaması, elektronik raporlama ve kayıt yönetimi zorunludur. Ambalaj üzerinde kod uygulanacak 15 × 15 mm’ye kadar boş bir alan, ambalaj formu ve ham maddesinin serileştirmeye uygun olması da zorunluluklar arasındadır.
Gıda takip sistemi kapsamında süt ürünleri için 2019 Temmuz ayında başlayan pilot uygulama 31 Aralık 2020’de başarıyla tamamlandı. 20 Ocak 2021 tarihinde ise süt ürünleri için serileştirme uygulamasının zorunluluğu aşama aşama başlamıştır. Gıda takip sistemi doğrultusunda dondurma ve peynir için 1 Haziran 2021 tarihi verilirken, son kullanım tarihi kırk günden fazla olan diğer süt ürünleri için 1 Eylül 2021 tarihi belirlenmiştir. Son kullanma tarihi kırk günden az olan süt ürünlerinin zorunlu serileştirilmesi için ilan edilen tarih ise 1 Aralık 2021’dir.
Türkiye Cumhuriyeti, 5 Haziran 2004 tarihinde 5179 sayılı kanun ile iç ve dış pazarda gıda izlenebilirliği ile ilgili, AB mevzuatına uyumluluk aşamasında bazı düzenlemeler gerçekleştirdi. 2011 yılına gelindiğinde 5996 sayılı yasa ile gıda ve tarım ürünleri için firmalara, izlenebilirlik sistemi oluşturma zorunluluğu getirilmiştir:
“MADDE 24- (1) Gıda veya yem işletmecileri izlenebilirliği sağlamak amacıyla, üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında, sorumluluğundaki gıda veya yemin, gıda veya yeme ilave edilecek her türlü maddenin ve gıdanın elde edildiği hayvanın takibinin yapılabilmesi için, bir sistem oluşturmak ve talep hâlinde bu bilgileri Bakanlığa sunmak zorundadır.”
5996 sayılı kanunun gıda takip sistemi amacıyla hazırlandığı görülmektedir. Yine 2011 yılında uygulamaya geçen Gıda ve Yemin Resmi Kontrolüne Dair Yönetmelik içeriğinde gıda izlenebilirliği için işletme sorumlulukları tanımlanmıştır. 2012 yılına gelindiğinde İyi Tarım Uygulamalarına Dair Yönetmelik’te gıda izlenebilirliği ile ilgili düzenlemeler yapılmıştır.
2011 senesinde Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü, tüketicilerin güvenli gıdaya erişimini sağlamak için Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi (GGBS)’ni oluşturmuştur. Sistemin amacı tüketicilerin güvenli gıdaya erişmesidir.
Kanada Gıda Denetleme Kurumu (CFIA), gıda güvenliği için önemli bir adım atarak 15 Ocak 2019’ta Kanadalılar İçin Güvenli Gıda Yönetmelikleri (SFCR)’ni yürürlüğe koydu. Yönetmelik içeriğindeki gıda takip sistemi gereksinimleri Uluslararası Gıda Standartları (Codex Alimentarius)’nın oluşturduğu prensiplere dayanmaktadır. Kanada, gıda takip sistemi için yönetmelik içeriğinde; izlenebilirlik şartlarını, etiketleme gereksinimlerini ve belgelendirme detaylarını belirtmiştir.
Çoğu işletmenin gıda takip sistemi uygulamalarını kullandığı Kanada’da, bu teknolojileri kullanmayan işletmeler de bulunmaktadır. Gıda üretiminde izlenebilirlik teknolojilerinin kullanılmaması birçok ülkede olduğu gibi Kanada’da birtakım sorunlara yol açmaktadır. Gıda güvenliğinin sağlanamaması ve geri toplama işlemlerinin aksaması bu sorunlara örnek olarak gösterilebilir. Gıda takip sistemi için SFCR gerekliliklerinin, gıda ürününe ve üretim kapasitesine bağlı olarak 2020 – 2021 yıllarında yaygınlaşması hedeflenmiştir.
Gıda takip sistemi alanında endüstriyel geçmişe sahip olan VISIOTT TPS, resmi yönetmeliklere uygun üretim yapan global bir teknoloji şirketidir. Çeşitli endüstrilerde olduğu gibi gıda sektöründe de çözüm sağlayıcınız olarak çalışmalarına hız kesmeden devam etmektedir. VISIOTT TPS, gıda takip sistemi çözümlerini; ABD, AB, Rusya Federasyonu, Türkiye, Kanada, Avustralya başta olmak üzere diğer ülkelerin izlenebilirlik sistemlerini de kapsayacak şekilde geliştirmiştir. Gıda ürünleriniz için yazılım ve donanımlarımız sayesinde standartlara uygun serileştirme, hiyerarşi kurma ve bildirim operasyonlarınızı gerçekleştirebilirsiniz.
Gıda endüstrisinde aseptik karton, folyo, tepsi, şişe ve kutular sıklıkla ambalaj malzemesi olarak kullanılmaktadır. Ambalaj çeşitliliği nedeniyle serileştirme ve agregasyon operasyonlarının gereklilikleri ve iş akışları çok iyi analiz edilmelidir. Aksi takdirde serileştirme ve agregasyon operasyonları, üretim hatlarında bir darboğaz yaratacaktır. VISIOTT TPS, gıda endüstrisinde kullanılan ambalaj türü fark etmeksizin izlenebilirlik odaklı çözümler üretir.
Yüksek hızda ölçüm yapan otomatik kontrol terazilerimiz ile belirlenen değer aralıklarında hassas ölçümler yapabilirsiniz. Tasarlamış olduğumuz Level 2, Level 3 ve Level 4 seviyesi yazılımlarımız operasyonlarınızı yönetmenizi ve resmi bildirimlerinizi yapmanızı sağlar. Müşterilerimize inovatif çözümler sunan ekibimiz; proje yönetimi, kalite belgeleri ve teknik destek ile daima yanınızdadır. Serileştirme ve agregasyon işlemleriniz için geliştirdiğimiz çözümleri, aşağıdan inceleyebilir, daha detaylı bilgi için buraya tıklayabilirsiniz.
Güncel haberlerden ilk sizin haberiniz olsun!
En son haberleri, güncellemeleri ve en son yayınları doğrudan gelen kutunuza almak için abone listemize katılın.
English
Deutsch
Русский
