English
Barkod Çeşitleri
Günümüzde çok farklı endüstrilerde kullanılan barkodlar; hepimizin hakkında az çok bilgi sahibi olduğu, ambalajlamanın önemli unsurları arasındadır. Bilgi sahibi olmayanların bile barkod denildiği zaman zihinlerinde bazı şekiller canlanacaktır. Barkod çeşitleri ve tarihine değinmeden önce barkodun tanımına bir bakalım:
Ürüne dair önemli bilgilerin, görüntü algılayan cihazlarla okunabilmesi için ambalaja uygulanan şekillere barkod adı verilir. En yaygını, tek boyutlu çizgisel şekiller olsa da günümüze gelene kadar barkod çeşitleri artış göstermiştir. İlk ortaya çıktığı zaman ve uzun bir süre boyunca, çizgilerle boşlukların arasında verilerin yer aldığı barkodlar kullanıldı. Barkod çeşitleri arasında bu uygulama biçimi hâlâ en yaygın olanıdır.
Veri toplama işlemi için kullanılan barkodlara; envanter ve fiyatlama bilgileri eklenebilir. Ürün takip etmek için kullanılabilirler ve ürünün tedarik zincirindeki hareketlerinin belirlenmesini sağlayabilirler. Tabii her barkod, bütün bu özelliklerin hepsini karşılamayabilir. Barkod çeşitleri de genel olarak özelliklerine göre kategorilendirilir.
Barkod Kullanımının Tarihi
Amerika Birleşik Devletleri’nde bir market zinciri sahibinin, ürünlerin kasada otomatik olarak kaydedilmesini istediği tarih 1940’ları gösteriyordu. Başvurduğu Drexel Teknoloji Enstitüsünün konu ile ilgilenmemesi üzerine lisansüstü öğrenciler Bernard Silver ve Norman Woodland, isteği ilgi çekici bularak çalışmaya başladılar. Sonuca ulaştılar ama çok maliyetliydi.
Dairesel bir tasarım hazırladılar ancak sonraları bu da değişecekti. Araştırmayı derinleştiren Norman, mors alfabesi mantığı ile çalışacak ve tarayıcılar tarafından okunabilecek bir etiket tasarladı. Mors alfabesindeki gibi nokta ve kısa çizgi yerine; ince, kalın çizgiler ve bunlar arasındaki boşluklar kullanılacaktı. 1949 senesinde prototip hazırlayıp patent aldılar. 1962’de Philco firması patent hakkını satın aldı, sonrasında ise RCA firmasına sattı.
Peki sizce barkodlu satılan ilk ürün ne oldu? Takvim yaprakları 26 Haziran 1974’ü, saat 08:01’i gösterdiğinde bir süpermarketin kasasından geçen sakız, barkodla satılan ilk ürün olarak tarihe geçti.
Özellikleri ve Kullanım Alanlarına Göre Barkod Çeşitleri
Barkodlar, kullanım yaygınlığı açısından 1D yani tek boyutlu barkodlar ve 2D yani iki boyutlu barkodlar olmak üzere iki ana gruba ayrılmaktadır. 2D kodlar, daha fazla veri kapasitesine sahiptir ve taklit edilmeleri çok zordur. Bununla birlikte 1D kodların aksine 2D kodlarda yıpranma ya da hasar olsa bile veriler okunabilir. Barkod kullanımı, gereklilik ve üretim operasyonlarına göre tercih edilse de küresel barkod standartları belirleyicisi GS1 kuruluşudur.
Tek Boyutlu Barkodlar – (1D)
Barkod çeşitleri arasında en yaygın kullanım alanına sahip barkod türü 1D barkodlardır. Çizgi ya da doğrusal barkod diye de adlandırılabilirler. İçlerinde barındırdıkları bilgi genişliklerine bağlıdır, bu yüzden de 2D barkodlara göre daha az veri kapasitesine sahiplerdir.
Marketlerdeki yazar kasalarda okutulduğunu mutlaka görmüşsünüzdür. Satış aşamalarında ve envanter yönetiminde kullanılırlar. 1D barkod çeşitleri içinde de en yaygın kullanım alanına sahip olanlar ise; UPC/EAN ve 128’dir.
İki Boyutlu Barkodlar – (2D)
Barkod çeşitleri arasında çok daha genç olanlardır. Yakın zamanda kullanılmaya başlanan 2D barkodlar da kendi içinde kullanım alanı ve amacına göre çeşitlere ayrılmış durumdadır. 1D barkodlara göre daha yüksek veri kapasitesi vardır. 2D kodların algoritmaları hata düzeltme mantığı ile işlediğinden yanlış okunmaları imkansızdır.
2D kodların kullanımı, üretim teknolojilerinin gelişmesi ve COVID-19 pandemisi gibi dış etmenler dolayısıyla oldukça yaygınlaşmıştır. Gelin sıradaki başlıklarımızda, 1D kodlara göre daha genç olan ama kullanımı hızla artan 2D kodların en popülerleri data matrix ve QR kodlara yakından bakalım.
Data Matrix Kod
2D barkod çeşitleri arasında yer alan data matrix; izlenebilirlik alanında, özellikle de ilaçların izlenebilirliğinde yaygın kullanıma sahiptir. İlaç izlenebilirliğinin “ilk olarak” 2009 yılında yayınlanan genelge ile Türkiye Cumhuriyeti’nde başladığını düşünürsek Ankara merkezli küresel bir firma olan VISIOTT TPS, bu konudaki tecrübesiyle ayrıca öne çıkmaktadır.
Ebatına, yani satır ve sütun sayısına göre kapasitesi şekillenen data matrixler, 2335 alfasayısal karaktere kadar veri barındırabilir. Data matrix kodlar genellikle kare şeklindedir, dikdörtgen de olabilirler. Hatta Rusya’da Chestny Znak, dört data matrix birleşiminden oluşmuş ve kripto kod adını verdiği bir özel kod kullanmaktadır. Örnekte de görüldüğü gibi açık ve koyu minik karelerden, genel adıyla hücrelerden oluşur. Data matrix kodlarda bulucu desen, bir tarafta yer alan “L” şeklindeki desendir. Her açıdan (0-360°) taranabilen data matrix kodlar, GS1 kuruluşu tarafından sağlık ürünleri için onaylanmış tek 2D koddur.
QR Kod
1994 senesinde icat edilen QR kod da aynı data matrix kod gibi herhangi bir açıdan okunabilir. Yine data matrix gibi açık ve koyu renklerin hücresel bölünmeleri ile oluşur. Bugün birçok telefon tarafından okunabilen QR kodlar, özellikle pandemi döneminde yaygınlaşmıştır. Restoran menülerinde, sağlık uygulamalarında, toplu taşımalarda sıklıkla kullanılmaya başlanmış, bu sayede sürdürülebilirliğe de katkıda bulunmuştur.
Bulucu desen olarak üç köşesinde aynı/özdeş kareler bulunan QR kodlar, maksimum 4296 alfasayısal karakter saklayabilir. Oldukça benzer olan data matrix ve QR kodlar, aynı alanlarda kullanılabileceği gibi bazı durumlarda birbirlerinin eşdeğeri olamazlar. Yani kullanım amacı, kullanılacakları yer gibi bazı kriterlere göre birini tercih etmek zorunda kalabilirsiniz. Otoritelerin ortaya koyduğu kanunlar da kod kullanımında belirleyici olabilmektedir.
Peki neden ilaç izlenebilirliğinde barkod çeşitleri arasından data matrix kod tercih edilmiştir? Cevap basit ve net; taklit edilmesi çok zor, uygulanabilirliği kolay ve çok küçük alanda çok büyük kapasitede veriler saklayabiliyor.
Data Matrix ve QR Kod Arasındaki Farklar Nelerdir?
QR kod ve data matrix, izlenebilirlik operasyonlarında en çok tercih edilen iki barkod çeşididir. Data matrix kodlar, fiziksel olarak daha küçük yapıdalardır ve veri yoğunluğunu bu küçük alanları içinde barındırabilirler. Bu sayede data matrixler çok küçük parçalarda bile kullanılabilir. Ayrıca data matrixin, GS1 tarafından sağlık ürünleri için onaylanmış tek 2D kod olduğunu unutmamak gerekir. QR kodlar, fiziksel olarak data matrix kodlardan daha büyüklerdir ve daha fazla veri kapasiteleri bulunmaktadır.
Data matrixin bulucu deseni L şeklinde iken, QR kodunki üç köşesinde bulunan karelerdir. Her iki kodun da çalışma ve oluşturulma prensipleri için belirli standartlar bulunmaktadır. Data matrix kodlar için ISO/IEC 16022, QR kodlar için ISO/IEC 18004 standartları incelenebilir.
2D Kod Kullanımının Avantajları
Barkod çeşitleri arasından herhangi birinin kullanılmasının elbette birden fazla avantajı vardır. Olmasa neden bu kadar yaygınlaşsın, hatta zorunlu tutulsun? Barkod çeşitleri arasında bulunan 2D kodların kullanım avantajlarını sizler için derledik:
- Ürünlerin izlenebilirliği kolaylaşır.
- Envanter ve depo kayıt sistemleri için kolaylık sağlar.
- Üretim, depolama ve dağıtım operasyonları verimli bir şekilde yürütülür.
- Stok takibi yapılabilir, sipariş düzenlemeleri kolay gerçekleşebilir.
- Kullanım amacı kapsamında ürün-müşteri eşleştirilmesi yapılabilir.
- Raporlama ve istatistik işlemleri yapılabilir, bunlara bağlı olarak da strateji geliştirilebilir.
- Veriler dijitalleşeceği için sürdürülebilirliğe katkı sağlanır.
- Sahtecilik ve kayıt dışı ekonomi ile mücadele edilir.
- Marka saygınlığı güvence altına alınır.
- Yönetmeliklere uyum sağlanır.
- Geri çağırma işlemleri kolaylaşır.
Barkod Çeşitleri Arasından Hangisini Tercih Etmeliyim?
Daha önce de söylediğimiz gibi barkod çeşitleri, yukarıda anlatılanlarla sınırlı değil. 1D kodlar içinde Codabar, Code 39; 2D kodlar içinde aztek kod, shotcode ve daha birçok çeşitler de bulunmaktadır. 3D ve 4D kodlar da barkod çeşitleri arasındadır ama bugüne dek çok nadir kullanılmışlardır. Barkod çeşitleri bu kadar fazlayken uygulanacak kodun seçiminde bazı sorular cevaplanmadan tercih yapılmamalıdır:
- Otorite, barkod çeşitleri arasından hangisinin kullanılmasını talep ediyor?
- Kod yazdırmak için kullanılacak alan ne kadar?
- Proseslerim, hangi kodlama için daha uygun?
- Kodda yer alacak veri miktarı nedir?
2D Kod Uygulamalarında Verimli ve Uygun Maliyetli Teknolojiler
Barkodun birden fazla çeşidi olduğu gibi barkod uygulama yöntemleri de çeşitlidir. Başka bir deyişle; barkodun uygulanacağı ambalaj materyali ya da ürün, üretim hattı ve yasal gereklilikler barkod teknolojilerinde belirleyici olabilir. Örneğin; 16 mm çapındaki viale uygulanacak barkod için kullanılan teknoloji ile aseptik ambalajlara uygulanacak barkod için kullanılan teknoloji ve yöntem aynı olmayacaktır.
Kodlama ve özellikle de ülkemizde karekodlama olarak bilinen 2D kod uygulamalarında öncü olan VISIOTT TPS; vialler, aseptik ambalajlar, şişeler, karton kutular ve daha birçok ürün ambalajı için karekodlama teknolojileri üretiyor. Karekodlama teknolojilerinde öncü olması nedeniyle bugüne dek eriştiği tecrübe, VISIOTT TPS’in ayrıcalıklı olmasını sağlıyor. Amaca ve müşteri beklentilerine uygun geliştirdiği özelleştirilebilir teknolojilerin tamamını kendi bünyesinde üreten VISIOTT TPS, uygun maliyetli çözümler sunması açısından da tercih sebebi. VISIOTT TPS, kolay erişilebilir yedek parça kullanımı, dünyanın birçok noktasında var olan ofisleri ve 7/24 destek hizmetiyle müşterilerinin her zaman yanında. Barkod çeşitleri ve hizmetlerimiz hakkında daha detaylı bilgi almak için iletişime geçin!
